Tuvalet kâğıdı kıtlıklarını, boş sokakları ve dezenfekte edilen market alışverişlerini unutmak kolay. Pandeminin ilk günleri, hatta haftaları, garip bir yenilik gibi geliyordu. Hepimiz evde bir TikTok trendini denedik: Şeker, granül kahve ve biraz ılık suyu çırpıp kabarık bir köpük haline getirerek sütün üzerine dökmek—dalgona kahvesi. Buzdolabındaki ekşi maya başlangıcınız hamur gibi görünüyordu ve hava kabarcıklarıyla doluydu. Sonrasında sosyal mesafeli bir yürüyüşe çıktınız, ve Animal Crossing oyun dünyasında Tom Nook’a olan borcunuzu biraz daha kapatmaya çalışıyordunuz. Varyant kelimesinin ne olduğunu bilmiyordunuz. “HES Kodu” diye bir şeyi hiç duymamıştınız. Ve muhtemelen birkaç hafta içinde okula ya da ofise döneceğinizi sanıyordunuz. Durum böyleyken takvimler Mart 2020’yi gösteriyordu.

Geç evre pandeminin tam ortasında, milyonlarca genç insan pandemi zamanının başlarına özlem duymaya başladı. Bu özlem, pandemi zamanındaki trendlerini, takıntılarını ve seslerini romantize eden TikTok ve YouTube videolarında kendini gösteriyor. Bu “erken pandemi özlemi” içerik üreticileri, dünyanın belirsiz bir gelecekle yüzleşirken birleşmiş gibi göründüğü bir döneme duyulan hasretle birbirine bağlanan bir çevrimiçi topluluk oluşturdular.

Londralı 25 yaşındaki James Ikin, pandemi sonrasında, pandemi nostaljisi trendini TikTok’ta başlatanlar arasındaydı ve karantinada en çok viral olan şarkıları bir araya getiren bir müzikle video hazırladı. Bu şarkılar arasında, Los Angeleslı rapçi ve şarkıcı Doja Cat’in disko esintili pop parçası “Say So” da vardı. (Video 3 milyondan fazla izlenmeye ulaştı, o dönemde Şubat ayında yaptığı benzer bir video ise 450 binden fazla izlendi.) Ikin, “O zamanlar her şey saf ve basitti,” diyor. “Karantinaya alınmıştınız ve öngörülebilir gelecekte herkes için hayat böyle olacaktı. Ama şimdi bir yol haritası çizmeye çalışıyorsunuz… ve bu da hayatı yeniden karmaşık hale getiriyor.”

Oku: İnsanlar neden kötü günleri özler?

Peki, bu videolar neden insanlarda yankı uyandırıyor? UC San Francisco’dan araştırmacı David Newman’a göre, geçmişe özlem, belirsizlik ve memnuniyetsizliğe verilen doğal bir tepkidir. Kelimenin kökenine bakıldığında, Yunanca nostos (“eve dönüş”) ve algos (“acı”) kelimelerinden türediği görülür. Newman’ın nostalji üzerine yaptığı çalışmalarda, günlük hayatta insanların genellikle kendilerini yalnız veya izole hissettiklerinde nostaljiye kapıldıkları ortaya çıkmıştır. Maske zorunluluğunun geri dönmesi, seçim krizleri ya da son Delta dalgası nedeniyle, insanlar belki de durumun ciddiyetinin henüz tam olarak anlaşılmadığı bir döneme özlem duyuyor olabilirler. Zaman geçtikçe olumsuz anıları unutma ve olumlu olanları hatırlama eğilimimiz vardır, diyor Newman ve elbette diğer psikoloji uzmanları.

Pandeminin tarihsel önemi de belirli bir nostalji türünü beslemiş olabilir: Anticipatory nostalgia (öngörülü nostalji) yani henüz geçmemiş bir anı şimdiden özleme hissi. Çoğu insan, pandemiyi yıllarca hatırlayacağının farkında ve belki de günlerini bu perspektifle yaşıyor ve belgeliyor. Sosyal medya kesinlikle bu tür bir erken özlem hissini teşvik ediyor—ya da en azından mevcut anın gelecek için kaydedilmesi gerektiği hissini yaratıyor.

Netflix özel yapımı Inside’da, komedyen Bo Burnham, 2020 boyunca kendi ruhsal çöküşünü belgeliyor ve yalnızlık, çılgınlık ve içsel sorgulamalarla dolu anlarını bir araya getirerek pandeminin bir portresini çiziyor. Inside, pandemi nostaljisi temalı TikTok videolarının aksine, son yılı romantize etmiyor; ancak sanatsal amacı benzer. Burnham, 2018’de verdiği bir röportajda, sosyal medyanın gençlerin kendi anılarını nasıl şekillendirdiğini şu sözlerle açıklamıştı: “Bir deneyimi yaşarken aynı anda kendi üzerinizde dolaşıp o anı yaşadığınızı izlemek, henüz gerçekleşmemiş anlar için nostalji duymak, geleceğinizi geriye dönüp hatırlayacağınız şekilde planlamak gibi.”

Rutgers Üniversitesi Camden kampüsünde psikoloji profesörü olan ve nostalji ile bellek oluşumu üzerine çalışan Andrew Abeyta’ya göre, duygusal ve varoluşsal stresler zamanla olumlu anılar ve motivasyonlar yaratabilir. Hatta nostalji, insanların travmatik deneyimleri sağlıklı bir şekilde işlemesine yardımcı olabilir. “Pandemiden çıkan iyi ve kötü şeyleri hatırlamak, bazı insanlar için bu deneyimi anlamlandırmanın ve ondan büyümenin bir yolu,” diyor Abeyta. Ölüm kadar ağır olmasa da, pandemi zamanında gençlerin yaşadığı kayıplar kendi içinde farklı bir yas sürecine neden oldu. Bir nesil, mezuniyet törenleri, üniversiteye veya yeni şehirlere taşınma, 21. doğum günü partileri ve ilk işler gibi önemli dönüm noktalarını kaçırdı. Yetişkinliğin geleneksel işaretleri, aile gözetiminde ve çocukluk yatak odalarında geçirilen günlerle geçti.

Oku: Nostalji Mutsuzluğa Karşı Bir Kalkandır

Kayıplarını ve yaslarını anlamlandırmak isteyen gençler, bunu her zamanki gibi internet ortamında yapıyor. Orada, pandeminin ilk dönemine dair anılar yalnızca başkalarıyla bağlantı kurmanın bir yolu değil, aynı zamanda bu üzüntüyle başa çıkmanın bir aracı haline geliyor. Pandemi nostaljisinin beraberinde getirdiği suçluluk hissi, insanların genel olarak korkunç bir zamandan bir anlam çıkarmaya çalışmasının bir sonucu. Ve nostalji, şu an için etkili bir destek mekanizması olabilir; ancak tek başına, insanların arzuladığı anlamlı ve kalıcı iyileşmeye ulaşmalarını sağlayamayabilir.